Bu asgari ücret pazarlık döneminde, asgari
ücreti değil ortalama ücreti konuşuyor olduğumuzun farkına varmalıyız. Esas
olan asgari ücretin ne kadar artacağı değil, ortalama ücretlere nasıl
yansıyacağı.
2022 yılı asgari ücret görüşmelerine bir ay
kaldı. Asgari Ücret Tespit Komisyonu Aralık 2021 başında toplanacak ve ay
sonuna doğru 2022 yılının asgari ücretini saptayacak. Bu yıl asgari ücret
tartışmaları erken başladı. Tırmanan enflasyon ve özellikle gıda
enflasyonundaki yüksek artış ve her yerde hissedilen pahalılık bu yıl asgari
ücret tartışmasını daha da öne çekti.
Dahası son günlerde "Son 45 yılın en iyi
asgari ücret geliyor" iddiası basında yer almaya başladı. Asgari ücret
Türkiye’de çalışanlar için yaşamsal önem taşıyor. Neden bu kadar önemli? Çünkü
asgari ücret kelimenin dar anlamıyla artık asgari, sınırlı bir çalışan kesimini
değil milyonları ilgilendiren ortalama ücret haline geldi.
Asgari ücretli toplum
Asgari ücret düşük vasıf gerektiren işlerle
sınırlı bir ücret değil. Türkiye Avrupa Birliği ülkeleri içinde en düşük asgari
ücrete sahip ülkelerden biri olmanın yanında, asgari ücretle çalışanların
oranının en yüksek olduğu ülkedir. Bu durum Türkiye’de asgari ücretin etkisini
AB ülkelerine göre çok daha yaşamsal hale getiriyor.
Avrupa Yaşam ve Çalışma Koşullarını
İyileştirme Vakfı (Eurofound) verilerine göre Avrupa Birliği üyesi ülkelerde
asgari ücret civarında (yüzde 10 altı ve yüzde 10 üstü) bir ücretle
çalışanların oranı ortalama yüzde 9 düzeyindedir. Türkiye’de ise asgari ücret
civarında çalışanların oranı 57’dir.
Böylece Türkiye’deki asgari ücretlilerin oranı
AB ortalamasının yaklaşık 6 katından fazladır. Asgari ücret civarında ücret
alanların oranı Hollanda, Danimarka, Belçika ile İsveç’te yüzde 3 iken
Avusturya, Yunanistan ile Çekya’da yüzde 4 ve İspanya, Slovenya, Almanya ile
Finlandiya’da yüzde 5’tir. AB ülkeleri arasında asgari ücretlilerin en yoğun
olarak yaşadığı üç ülke ise yüzde 21 ile Romanya ve yüzde 20 ile Macaristan ve
Portekiz’dir.
DİSK-AR tarafından yapılan çalışmalar da
benzer sonuçlar ortaya koyuyor. DİSK-AR’a göre asgari ücret civarında (asgari
ücretin yüzde 20 fazlası ile onun altında çalışanlar) 10 milyona yakın. Ayrıca
ortalama ücret giderek asgari ücrete yaklaşıyor.
Örneğin DİSK-AR’ın hesaplamalarına göre hane
halkı ortalama fert geliri 2006 yılında asgari ücretin 2 katı iken 2019’da 1,4
katına geriledi. Bunun anlamı ortalama ücretlerin asgari ücrete yakınsamasıdır.
Dolayısıyla ne konuştuğumuzun farkında olalım! İşçilerin ortalama ücretini
konuşuyoruz.
Asgari ücret eridi
Asgari ücretin halen oldukça yetersiz bir
düzeyde olduğu, TÜRK-İŞ ve DİSK tarafından hesaplanan açlık sınırının dahi
altında olduğu malum.
Ancak asgari ücretin son 20 yılda resmi
enflasyon oranlarından ve genel ücret düzeyinden çok daha fazla arttığı da bir
vakadır. İşte burada yanılmamak gerek! Asgari ücret artışı bütün ücretleri aynı
yönde etkilemiyor.
Tersine genel ücret düzeyinin asgari ücrete
yaklaşmasına yol açıyor. Dolayısıyla sadece asgari ücret artışına odaklanmak
genel ücret düzeyinin gözden kaçmasına yol açabiliyor. Dahası asgari ücret
pazarlığını asgari değil ortalama ücret pazarlığı gibi yürütmek gerek.
Ücretlerin asgari ücret düzeyine yakınsaması
genel gelir eşitsizliğine dokunmaksızın sınıf içi dağılımı değiştirmek anlamına
geliyor. En düşük gelirli emekçilerin gelirleri daha çok artarken emekçilerin
büyük bölümü asgari ücrete yakınlaşıyor, yoksullaşıyor ve asgari ücretli hale
geliyor. Deyim yerindeyse bir asgari ücret açmazı ve bumerangı söz konusu.